شرح کوتاهی از ایز، خواننده بومی هاوایی که صدایش از «جایی بالاتر از رنگین کمان» دنیا را عاشق کرد
شبی در سال ۱۹۸۸ ساعت سه صبح تلفن یک استودیوی ضبط صدا در هانولولو هاوایی به صدا درآمد. آنها تازه کارشان تمام شده بود. یک مشتری پشت خط می گفت اگر می‌شود دوستم الان بیاید و آنجا یک آهنگ ضبط کند!
میلان برتوسا، صاحب استودیو که بعد از یک روز طولانی داشت کرکره را پایین می کشید موافقت کرد. اما به این شرط که ظرف یک ربع خودشان را آنجا برسانند! برتوسا در سال ۲۰۱۱ در مصاحبه ای درباره آن شب گفت: در باز شد و گنده‌ترین آدمی که در عمرم دیده بودم وارد استودیو شد. اسمش اسرائیل بود. احتمالا ۵۰۰ پوند (حدود ۲۲۵ کیلو) وزن داشت. حالا اول از همه باید یک چیزی پیدا می کردیم که بتواند روی آن بنشیند!
نگهبان یک صندلی فلزی بزرگ به او داد. اسرائیل نشست. بعد من میکروفن ها را تنظیم کردم و صدا را سریع چک کردم. نوار را گذاشتم و ضبط را زدم. اولین آهنگی که او خواند «جایی در پس رنگین کمان» بود. آهنگش را زد و خواند. فقط با یک بار ضبط. و تمام.
از آن موقع، آن آهنگ تا کنون میلیاردها بار در دنیا پخش شده و با صدای گوش‌نواز اسرائیل جاودانه شده است.
اسرائیل کاماکاویوو اولی که بود؟
اسرائیل کاماکاویوواولی (Israel Kamakawiwoʻole) مشهورترین خواننده اهل هاوایی بود که در سال ۱۹۵۹ متولد شد. نامش در زبان هاوایی یعنی دارنده چشم های بی باک و چهره ی جسور. اسم او را به صورت خلاصه Iz هم می گویند (خلاصه ایزرائیل). صورت گرد و سنگینش با چشمانی ریز ولی بسیار نافذ پر از آرامش است. در عکس ها انگار همیشه به دوردست ها خیره شده است که شاید آن وقت ها مد بود ولی به چهره اش خیلی می آید.
غول مهربان و ساز کوچکش
سازی که ایز در دست می گرفت یک نسخه محلی و خیلی کوچک از خانواده عود و گیتار است به نام Ukulele یوکولِلی. ساز توی دست‌های قطور و سنگین ایز بیشتر شبیه به کارتون‌های والت دیزنی به نظر می رسید. یک غول مهربان و لطیف که سازی فوق‌العاده کوچک توی دستش دارد و با صدایی ملایم و گرم ترانه های مسحورکننده می‌خواند.
ایز در ۱۹۹۳ با انتشار آلبومی که آهنگ «جایی بالاتر از رنگین کمان/چه دنیای شگفت انگیزی» هم در آن گنجانده شده بود در خارج از هاوایی شهرت پیدا کرد. این آهنگ بازخوانی یک ترانه مشهور قدیمی و ترکیب آن با آهنگ مشهور دیگری از لویی آرمسترانگ بود که با ساز محلی یوکللی اجرا شده است. ترانه که پیامی پر از آرامش و نوید شادی دارد در سراسر جهان شناخته شده است.
آلبوم او به Facing Future هنوز پرفروشترین آلبوم تاریخ در هاوایی است. این آهنگ در آمریکا میلیون ها نسخه فروخته و فقط موزیک ویدیوی رسمی آهنگ ایز که سال ۲۰۱۰ در اینترنت منتشر شد تا بحال بیش از ۱.۱ میلیارد بار دیده شده است.
ایز یک بومی هاوایی بود و بر خلاف اسمش اسرائیل، یهودی نبود. اسم او حاصل تاثیرات فرهنگی است که یهودیها در طول تاریخ روی هاوایی گذاشته‌اند. اما در هاوایی وقتی از اسرائیل حرف می‌زنند – و اسم اسرائیل یا مخفف آن ایز را روی تیشرت ها و لیوان ها و ماشین‌ها همه جای این جزایر می‌توان دید – منظور این خواننده است نه آن اسرائیل که ما می‌شناسیم. وبسایت Jew or Not Jew که مشاهیر یهودی در جهان را ثبت می‌کند و همینطور Jewniverse (جهان یهودیها) تایید کرده‌اند که ایز یهودی نبود. او یکی دو سال قبل از مرگش مسیحی شد.
او علاوه بر موسیقی، فعال استقلال و خودمختاری زادگاهش یعنی جزایر هاوایی هم بود. به طور رسمی هاوایی یک ایالت دورافتاده آمریکا در وسط اقیانوس است که با خاک آمریکا دو هزار مایل فاصله دارد.
ایز در ۱۰ ژوئیه ۱۹۹۷ در سن ۳۸ سالگی از دنیا رفت. او در اثر اختلالات ناشی از چاقی مفرط فوت کرد. وزن او زمانی به ۳۴۳ کیلوگرم رسید و در طول عمر کوتاهش بارها در بیمارستان بستری شد.
حدود ۲۴ سال از مرگ ایز می‌گذرد اما او با مهری که در موسیقیش جریان دارد زنده است. به قول یکی از کاربران یوتیوب:
ایز نمرده. او هنوز «جایی بالاتر از رنگین کمان» زنده است.
ترانه Somewhere Over the Rainbow by Iz را اینجا بشنوید:
دانلود آهنگ جایی بالاتر از رنگین کمانترجمه ترانه جایی بالاتر از رنگین کمان
ترجمه بخشی از متن ترانه را از سایت موزیک گیک آورده ام، که اطلاعات کاملی درباره این ترانه و زندگینامه ایز دارد:
جایی بالاتر از رنگین‌کمان
آن بالا بالاها
و رؤیاهایی که آرزوی‌شان را داشتی
یک بار در یک لالایی
جایی بالاتر از رنگین‌کمان
کبودمرغ ها پرواز می‌کنند
و رؤیاهایی که آرزوی‌شان را داشتی
واقعاً به حقیقت تبدیل می‌شوند
روزی با دیدن یک ستاره آرزو می‌کنم (روزی آرزویم برآورده می‌شود)
جایی بیدار می‌شوم که ابرها فرسنگ‌ها از من دور هستند
جایی که مشکلات مثل آب‌نبات لیمویی آب می‌شوند
بالاتر از دودکش‌ها، آنجاست که مرا پیدا می‌کنی
جایی بالاتر از رنگین‌کمان پرند‌ه‌های آبی پرواز می‌کنند
رؤیاهایی که جرأت آرزو کردن‌شان را داشتی، چرا، چرا من نتوانم، من؟
روزی با دیدن یک ستاره آرزو می‌کنم (روزی آرزویم برآورده می‌شود)
جایی بیدار می‌شوم که ابرها فرسنگ‌ها از من دور هستند
جایی که مشکلات مثل آب‌نبات لیمویی آب می‌شوند
بالاتر از دودکش‌ها، آنجاست که مرا پیدا می‌کنی
جایی بالاتر از رنگین‌کمان پرند‌ه‌های آبی پرواز می‌کنند
رؤیاهایی که جرأت آرزو کردن‌شان را داشتی، چرا، چرا من نتوانم، من؟