بی خانمان های ژاپن: مستند خارج بدون فیلتر چقدر به واقعیت نزدیک است؟

بی خانمان های ژاپن چند نفر هستند؟ آیا این ویدیو صحت دارد؟ آیا در ژاپن هم کارتن خواب هست؟ چند نفر این ویدیو رو به من فوروارد کردند و پرسیدند حقیقت داره؟ بالاخره تصمیم گرفتم آن را بررسی کنم.
جواب کوتاه و دقیق به این سوالها همان جمله اول خانم مستندساز در ویدیو است.

«مثل هر کشوری در دنیا، ژاپن هم با مشکل بی‌خانمانی مواجه است.»

مستند بی خانمان های ژاپن

آپدیت: دو سال پس از انتشار

این مطلب را درست دو سال پیش منتشر کردم یعنی تنها ۱۰ روز بعد از آن که چین اعلام کرد ویروس جدیدی از خانواده کروناویروس شناسایی کرده. آن موقع هنوز خبری از پاندمی نبود. در این دو سال اقتصاد جهان ضربات بزرگی خورده و اقشار آسیب پذیر در تمام کشورها از ژاپن و آمریکا گرفته تا ایران تحت فشار بی سابقه ای قرار گرفته اند. سال گذشته در اوج قرنطینه ها به وفور افزایش کارتن خواب ها در ایستگاه های اصلی مترو توکیو را می دیدم. چیزی که قبلا کمتر سابقه داشت. این مسئله در تمام کشورها تلخ و غم انگیز است و در بوق و کرنا کردن آن از نظر من افتخار یا کشف بزرگی نیست.

از شما دعوت می کنم این مطلب را تا انتها بخوانید. خوب است مشکلات دیگران را ببینیم. اما مهمتر آن است که به فکر حل مشکلات مردم خودمان باشیم.

بی خانمان های ژاپن

تصاویر استفاده شده در ویدیوی «خارج بدون فیلتر» در واقع از ترکیب سه ویدیو به وجود آمده، یعنی یک مستند دو قسمتی به نام Our Human Planet (که نامش را آنجا اشتباه نوشتند) و ویدیوی سومی از یک منبع ژاپنی که از صف مردم بی خانمان برای تهیه غذا گرفته شده و آن را با تدوین وارد مستند کرده اند.

مستند اصلی کاملا تقطیع، دستکاری و سانسور شده است. این مستند توسط خانم کارین مولر تهیه شده که درباره کشورهای مختلف مستند می سازد. از 38 مستندی که او تاکنون درباره ژاپن ساخته تنها دو قسمت سه چهار دقیقه ای مربوط به بی خانمانهای ژاپن است. باقی قسمت ها عمدتا درباره معرفی فرهنگ و جذابیت های این کشور هستند.

ماجرای واقعی مستند بی خانمان های ژاپن

در اینجا سعی می کنم اصل ماجرای این ویدیوی دو قسمتی مربوط به زباله گردهای ژاپنی را بدون کم و کاست برای شما توضیح دهم. بعد اطلاعات و آماری از مسئله بی خانمان ها ارائه خواهم کرد. قضاوت با شما.

قسمت اول: زباله گرد ژاپنی که به مردم تعظیم می کند

در قسمت اول این مستند که سال 2018 منتشر شده خانم مولر زندگی یک مرد بی خانمان نسبتا مسن را دنبال می کند که شغلش زباله گردی است. او هر روز شش صبح با دوچرخه خانه به خانه در زباله ها جستجو می کند و قوطی های آلومینومی نوشیدنی را جمع می کند. علت هم این است که ساعت 10 صبح ماشین های جمع آوری زباله شهرداری می آیند و تمام زباله ها را جمع می کنند. یعنی اگر دیر بجنبد چیزی برایش نمی ماند. موقعی که می بیند پیرزنی برایش قوطی های منزل را جمع کرده، آن را با ادب می گیرد و به احترام تعظیم می کند.

بعد آنها را به کارخانه بازیافت در آن سوی شهر می دهد. آن روز پنج کیلو آلومینیوم جمع کرده که با پولش (حدود 8 دلار) اول از همه یک شیشه کوچک ساکی (عرق برنج) می خرد و درجا می نوشد. باقیش را هم دو تا اونیگیری (توپ برنجی) می خرد .

آنچه از همه جالبتر است بعد انسانی و خاص ژاپنی در این مستند است که می بینیم پیرمرد عصرها که بیکار است و دیگر کاری ندارد به کتابخانه عمومی رایگان اوساکا می رود و می نشیند با فراغ بال کتاب و مجله می خواند! اما در «مستند» تقطیع شده ای که در سایت و صفحات «بدون فیلتر» منتشر شده خبری از این جنبه انسانی این داستان نیست و تنها سعی شده با استفاده از موسیقی غم انگیز و هراسناک مفهومی غیر از هدف اصلی مستندساز ارائه شود.

روزی هشت دلار درآمد فوق العاده پایینی است و تنها با خوابیدن در خیابان می توان چنین زندگی گذراند. اما آیا در سایتی که مدعی است «خارج بدون فیلتر» را نشان می دهد شما داستان این انسان و روال زندگی ساده اش را دیدید؟

قسمت دوم

در قسمت دوم این مستند به تهیه غذای رایگان در اوساکا پرداخته می شود.

هفته ای دو بار گروهی از بازاریان و مردم به بی خانمان ها مواد غذایی می دهند تا غذای گرم و مقوی بخورند. جنبه منفی را بصورت اغراق شده در ویدیو مشاهده کردید. من هم جنبه مثبت و جالب مستند اصلی در این ویدیو که برای ایرانیان «فیلتر شده» را برایتان می گویم:

کارگروهی زباله گردها و کارتن خواب های ژاپنی

جالب است که در این مستند به شیوه کارگروهی ژاپنی پختن و توزیع غذا تماما توسط خود بی خانمان ها انجام می شود. اگر تصاویر اینگونه اقدامات خیرخواهانه را در کشورهای دیگر و ایران دیده باشید کمتر جایی هست که خود بی خانمان ها مدیریت تهیه غذا را داشته باشند و همیشه گروه های داوطلب کار تقسیم غذا را به عهده می گیرند. زیرا معمولا این نگرانی هست که خود آن افراد نتوانند عدالت و نظم لازم را برقرار کنند. اما در ژاپن آنقدر اعتماد و نظم اجتماعی قوی است که زباله گردها و کارتن خوابها خودشان مواد غذایی اهدایی را می گیرند و غذا می پزند و بین خودشان تقسیم می کنند.

در مستند «بدون فیلتر» روی صف طویل تاکید خیلی زیادی شده است. متاسفانه صف طولانی برای این غذا نشان از فقر دارد و هزاران نفر به امید این غذا هستند.

سوالی که در ذهن من شکل می گیرد این است که آیا همه این افراد بی خانمان هستند؟ علتی که این سوال را می پرسم این است که در هر کشوری در دنیا از جمله ایران خودمان اگر جایی اعلام شود غذای رایگان توزیع می شود نه تنها بی خانمان ها بلکه مردم قشر ضعیف و حتی قشر متوسط (و بالاتر) هم برای گرفتن غذای مجانی در صف می ایستند. مخصوصا در خارج از ایران که فرهنگ خیرات کردن تقریبا وجود ندارد.

در اواسط این ویدیو هم شب های برنامه توزیع غذا را می بینیم که یک گروه موسیقی برایشان اجرا می کنند و آواز می خوانند.

اما «خارج بدون فیلتر» یعنی چه؟

دو سوال از این وبسایت که به گفته خود «گروهی از نخبگان ایرانی در اروپا و آمریکا» هستند به ذهن می رسد:

یکی اینکه این ویدیوها دارند همان مطالبی را تکرار می کنند که از تلویزیون هر روز پخش می شود، یعنی بدبختی ها و مشکلات در جهان غرب و کشورهای پیشرفته. پس اسم خارج بدون فیلتر یعنی چه؟ یعنی چه نکته جدیدی در این ویدیوها هست که مردم در تلویزیون خودمان نمی بینند؟ اساسا مگر تا بحال چند بار تلویزیون و رسانه های جمعی ما از ژاپن مستندی پخش کرده اند که حالا ما بخواهیم نسخه ای فیلترنشده از آن را ارائه کنیم؟ واقعیت این است که ما اصلا زندگی مردم خارج به خصوص کشورهای پیشرفته را در رسانه هایمان نمی بینیم، چه با فیلتر، چه بدون فیلتر.

دوما، بدون فیلتر یعنی اینکه بدون تعصب خوبی ها و بدی ها در کنار هم نشان داده شوند. آیا این وبسایت ها شهامت آن را دارند که خوبی ها و نکات مثبت زندگی در ژاپن و دیگر کشورهای پیشرفته را هم منتشر کنند؟ یا «بدون فیلتر» فقط یعنی با ذره بین دنبال مشکلات در باقی دنیا گشتن؟ در این بین چه چیز عاید بیننده می شود؟ مسلما هیچ کس نمی تواند وجود بی خانمان ها در ژاپن را انکار کند. مگر می شود کشوری بی خانمان نداشته باشد؟ خود غربی ها از ایرادات و کمبودهای کشورهایشان مستند می سازند و در رسانه های بزرگ و کوچک خود پخش می کنند، آیا با دستکاری و تقطیع این مستند ها می شود «واقعیت» را به مردم ایران نشان داد؟

وارد مسئله بی خانمان ها و زباله گردهای ایران و کسانی که نان شب ندارند هم نمی شویم، زیرا مسئله ای است که برای ما ایرانیان نیاز به یادآوری ندارد.

پس در ژاپن فقر وجود نداره؟

قطعا در ژاپن هم فقر وجود دارد. بنا به آمار رسمی در ژاپن کمتر از 5000 بی خانمان وجود دارد. البته در ژاپن شاخص رسمی به عنوان فقر مطلق وجود ندارد به همین دلیل تعیین میزان فقر دشوار است. سازمان های بین المللی زیادی تلاش کرده اند میزان فقر را در ژاپن تعیین کنند.

بنا به گزارش سازمان همکاری و توسعهٔ اقتصادی در سال ۲۰۱۶، حدود ۳.۵ میلیون کودک ژاپنی زیر ۱۷ سال در فقر نسبی بودند، یعنی درآمد خانواده آنها نصف یا کمتر از میانگین کشور بوده. از این میان تنها ۲۰۰ هزار کودک کمک های دولتی دریافت می کنند. یک علت آن است که دریافت کمک از دولت در ژاپن وجهه بدی دارد.

بنا به سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در حال حاضر فقر نسبی (نه فقر مطلق) در ژاپن حدود ۱۶.۳ درصد است که ظرف سه دهه گذشته رو به افزایش بوده است. با این حساب، وضع ژاپن از لحاظ فقر کمی بهتر از آمریکاست که ۱۷.۳ درصد فقر دارد. البته در آمریکا آمار فقر رو به کاهش است.

اقتصاد ژاپن در دهه ۱۹۹۰ هنگام ترکیدن حباب اقتصادی و سپس در بحران مالی ۲۰۰۸ ضربات سختی خورد. برای مثال این گزارش از سال ۱۳۸۸ پس از بحران مالی جهانی را ببینید. ژاپن بیش از دو دهه است که با رکود اقتصادی مواجه است. تورم نزدیک به صفر در ژاپن به این معنی است که تحرک اقتصادی بسیار کم است. سیاستمداران تلاش های زیادی کرده اند که تورم ژاپن را از نزدیک صفر به ۲ درصد برسانند اما موفق نشده اند!

یکی از بزرگترین شعارهای اقتصادی در ژاپن: ما تورم را افزایش می دهیم!

اما هنوز نتوانسته اند.

نتیجه این ضربات به پیکر اقتصاد بیکاری تعداد زیادی از مردم بوده که در این میان تعداد زیادی مردان در سنین میانسالی و یا زنان جوان دیگر نتوانستند کار پیدا کنند. بسیاری هم مجبور به کارهای بسیار کم درآمد شدند و در فقر نسبی به سر می برند. مشکل درآمد پایین و فقر نسبی امروزه در سراسر جهان به شدت قابل ملاحظه است.

بی خانمان های ژاپن که اکثرا در میان سالی و سالمندی هستند در واقع نسلی هستند که در سنین سی و چهل سالگی کار خود را از دست دادند و دیگر نتوانستند به جامعه باز گردند.

تصور کنید اگر در ایران شما در ۴۰ سالگی کار خود را از دست بدهید و دیگر نتوانید شغلی پیدا کنید چه می کنید؟ مسلما آخرین راه حلی که به ذهن می رسد مسافرکشی و یا دست فروشی است. اما در ژاپن حتی این انتخابها وجود ندارد زیرا مسافرکشی شخصی ممنوع است. دست فروشی و دوره گردی هم در ژاپن غیرقانونی است و کسی نمی تواند اینطور درآمدی داشته باشد. امروز در تهران صدها هزار نفر مستقیما در شغل مسافرکشی و راننده پیک موتوری هستند. اگر مسافرکشی ممنوع شود دستکم یک تا دو میلیون نفر (خودشان به اضافه اعضای خانواده آنها) به صورت مستقیم دچار مشکل جدی معیشتی خواهند شد.

بنابراین در ژاپن افرادی وجود دارند که تلاش می کنند با کارهای بسیار کم درآمد امورات خود را بگذرانند اما شب ها جایی برای خواب ندارند و یا در کافی نت های شبانه روزی می خوابند. مثل راننده های اسنپ که در ماشین خود می خوابند.

بعضی از ادعاهای صد من یک غاز این ویدیو:

⛔اینجا یکی از صدها منطقه ممنوعه ژاپن است!
پاسخ: مناطق ممنوعه در ژاپن عمدتا مراکز نظامی هستند (مثل ایران و باقی کشورها) که بسیاری از آنها تحت کنترل ارتش آمریکا هستند. به جز آن مناطق اطراف حادثه هسته ای فوکوشیما که تشعشعات رادیواکتیو در آن بالاست. آنچه در مستند بالا می بینید به هیچ وجه یک مکان ممنوعه نیست. همانطور که زیر پل های اتوبوهای تهران منطقه ممنوعه نیستند.

❌اینجا ژاپن است! بدهکارترین کشور جهان با فقرایی که باید سانسور شوند؛ برای من، برای تو و برای دنیا?
پاسخ: فقرا در تمام دنیا سانسور می شوند، مگر توسط رسانه هایی که به دلیلی قصد بزرگنمایی آنها را دارند. دولت ژاپن در فهرست بدهکاری های خارجی در رتبه هفتم دنیاست. بدهکارترین کشور دنیا آمریکاست که بیشتر بدهی آن به چین است، اما چین حتی این همه طلب هم نتوانست در برابر قلدری آمریکا بایستد و تن به توافق تجاری با آن داد. بدهی خارجی دولت ها ارتباط مستقیمی با معیشت مردم ندارد.

❌اینجا ژاپن است! کشوری بزرگترین قاتلین معاصر شرق آسیا که تا ۲۰ میلیون نفر را قتل عام کرده و امروز باید برای من و تو الگو شود?

پاسخ: اینکه ژاپن در جنگ جهانی دوم و قبل از آنها افراد بسیار زیادی را در چند کشور کشت (و هزاران کشته داد) چه ارتباطی با امروز این کشور دارد. جنگ های امپراتور خونخوار ژاپن در بیش از هفتاد سال پیش ملاک سنجش کدام کشور است که ما دوم اش باشیم؟ اگر فلان پادشاه در تاریخ ایران دست به قتل عام زده باشد آیا امروز ما زیر سوال می رویم؟

آیا واقعا تاکنون ژاپن الگوی شما بوده که قصد تغییر آن را دارید؟ اگر نبوده که از چه غصه می خورید؟ چه اجباری هست که ژاپن را الگوی خود کنید؟ بد نیست در بخشی از «حقایق فیلترنشده جهان» خود بفرمایید کدام کشور الگوی شماست!

❌اینجا #ژاپن است! کشور بزرگترین تروریست ها و مافیا های جهان با دانش آموزانی….
پاسخ: بزرگترین تروریست های جهان؟ تا بحال سری به خاورمیانه و شرق اروپا و آفریقا و… زده اید؟ داعش، بوکوحرام، القاعده، نسل کشی های میانمار، رواندا،…. چیزی به خاطر شما نمی آورد؟

آخرش نوشته: «دانش آموزانی…» (اما حتی جمله ای بیان نشده که نیاز به پاسخ باشد)

* اگر به ابتدای صف دوم سوپ دقت کنید افرادی را می بینید که یک بار سوپ گرفتند و رفتند ته صف و سوپ می خورند تا برسند سر صف و دوباره سوپ بگیرند??
پاسخ: اینها به قول شما بی خانمان هستند. کسانی که حتی در خانه غذا دارند اما دوباره و سه باره برای غذا در صف می ایستند برای شما که غریبه نیست؟

مطالب مرتبط:

سخن آخر

ژاپن مثل هر کشور پیشرفته دیگری با مشکل فقر و بی خانمانی مواجه است. آسمان خراش ها و ابرشهرهای مدرن در هر جای دنیا سوی دیگری هم دارند، که اصلا زیبا نیست. دست کم ما ایرانی ها با این مسئله در تهران و دیگر جاها به خوبی آشنا هستیم: کودکان زباله گرد و دست فروش، راننده های بی خانمان، کسانی که در پانسیون ها می خوابند، شهرهای اقماری که در خارج به آنها «شهر جا خواب» می گویند، و…

ذره بین گذاشتن روی مشکلات دیگر کشورها و بزرگنمایی آنها دردی از ما دوا نمی کند و مسئولیت روی دوش مقامات ذیربط و بیربط را هم برطرف نمی کند.

پیشنهاد می کنم اگر کسی شروع به بدگویی یا خوب گویی! از دیگر کشورها کرد از خود بپرسید: چه چیزی قرار است از این اطلاعات عاید من شود؟ هدف او از گفتن این حرف ها چیست؟

برای خواندن شایعات ژاپن و بررسی آنها اینجا کلیک کنید.