دهمین سالگرد زلزله و سونامی 2011 ژاپن: حقایقی از بزرگترین فاجعه تاریخ ژاپن
امسال یازدهم مارس، دهمین سالگرد زلزله و سونامی عظیم ۲۰۱۱ ژاپن بود. بزرگترین زلزله‌ای که در تاریخ ژاپن ثبت شده، با حدود بیست هزار نفر کشته و مفقود. ناپدید شدن هزاران نفر ظرف یک روز مسئله ساده‌ای نیست. هنوز هزاران نفر هستند که ردی ازشون پیدا نشده و چه بسیار خانواده‌ها که نتونستن با این مسئله کنار بیان.
پلیس ژاپن هنوز بعد از گذشت ده سال در برخی نواحی حادثه دیده هر ماه در مراکز تجاری یا عمومی میشینه تا خانواده مفقودین بیان و ازشون مشخصات و اطلاعاتشون رو میگیره و (و دوباره و صدباره) ثبت میکنه. گاهی هم نمونه دی ان ای میگیره ازشون.
برای التیام غمشون که باور نکردن و نمیخوان باور کنن. پلیس هم مدرکی نداره که یقینا بگه مطمئنم که مرده‌اند. پس خواسته‌شون رو زمین نمیزنه. ژاپن عجیبه. چنین چیزی در کجای جهان داریم؟ مطالبه خانواده‌ی مفقود‌الاثرها که از جور زمان در یک نقطه گیر کرده‌اند و خروج از آن وضع دست خودشون هم نیست رو هر ماه بشنوی.
کیوسک تلفن باد در ژاپن برای خداحافظی با عزیزان از دست رفته
در شهر اوتسوچی در استان شمالی ایواته که زلزله چندان قوی نبود اما سونامی ویرانگر بود تلفنی نصب شده به نام «تلفن باد» یا کازه نو دنوا 風の電話,. بازماندگان کسانی که عزیزانشون رو از دست دادن میان و شماره عزیزترین هاشون رو میگیرن و باهاش خداحافظی می کنند. این تلفن به هیچ جا وصل نیست.
این تلفن رو مردی به نام ایتارو ساساکی که صاحب این باغه چند ماه قبل از زلزله ساخت. برای کسانی که نتونستن با عزیزانشون قبل از مرگ خداحافظی کنند. حالا عده زیادی از بازماندگان زلزله و سونامی میان و به عزیزانشان با این تلفن «زنگ می زنند» و با آنها درد و دل می کنند.
آقای ایتارو میگه از انگلیس و لهستان در سال گذشته اومدن پیشش و گفتن میخوان چنین تلفنی برای مردم داغدار نصب کنند. کرونا هم مثل سونامی عده زیادی از آدم ها رو داغدار کرد و عزیزان مردم رو ناگهانی ازشون گرفت.
زلزله و سونامی 2011 ژاپن چطور بود؟
برویم سراغ خود زلزله و سونامی و کمی حقایق تکان دهنده آن را مرور کنیم. زلزله ۹ ریشتری اصلی پنج دقیقه طول کشید. بزرگترین زلزله ژاپن تا جایی که می دانیم و یکی از پنج زلزله بزرگ تاریخ در تمام جهان.
آنقدر قوی بود که در مقر لرزه شناسی ژاپن کارشناسی که موج های ثبت شده را دید گفت دستگاه قاطی کرده. این درست نیست! بی راه هم نمی گفت. بنا به مقاله ای که در نشریه اسپرینگر چاپ شد، انرژی آزاد شده در کانون زلزله معادل ۶۰۰ میلیون برابر انرژی بمب اتمی هیروشیما بود.
آنقدر که می تواند کل انرژی مورد نیاز کشور آمریکا را به مدت صد سال تامین کند! بیش از ۲۲۰۰۰ هزار نفر کشته یا مفقود شدند. زلزله توهوکو محور کره زمین را به میزان ۲۵ سانتیمتر چرخاند و چرخش آن را کندتر کرد و در نتیجه طول روزهای این کره خاکی را به اندازه کسری از ثانیه کوتاهتر کرد.
سی دقیقه طول کشید تا سونامی به سواحل ژاپن برسد. سونامی وقتی به ساحل نزدیک می شود سرعتش به شدت کند اما ارتفاعش چندین برابر می شود و گاه به بیش از ده متر می رسد. بزرگترین دیوار دریایی جهان در این نقطه قرار داشت اما چاره ای جز تسلیم در برابر ارتفاع موج ها نداشت.
در توکیو تنها ۷ نفر جان باختند اما تصاویر ضبط شده برج های ساختمانی را در حال تاب خوردن و رقصیدن نشان می دهند. در نقطه ای زمین ترک برداشته بود و شکاف زمین با لرزش ها باز و بسته می شد! آب از کف خیابان بیرون می ریخت. قیامت شده بود.
۱۱ ساعت بعد، امواج سونامی با سرعت هواپیما (بیش از ۷۰۰ کیلومتر در ساعت) تمام عرض اقیانوس آرام را طی کردند و سونامی کوچکی به هاوایی و ساحل سانتاکروز کالیفرنیا در آمریکا رسید. در تمام سواحل غربی آمریکا هشدار سونامی صادر شده بود.
زلزه و سونامی در اثر برخورد صفحات تکتونیک در بستر اقیانوس ایجاد شده بود. یک صفحه آرام زیر صفحه دیگر میره و انرژی بسیار زیادی مثل فنر در آن جمع میشه. ناگهان آن انرژی مثل بمب تخلیه شد و باعث لرزش وحشناک زمین و ایجاد امواج هولناک در آب شد.
فاجعه هسته ای فوکوشیما چه بود؟
کمتر از یک ساعت بعد از زلزله حادثه سوم اتفاق افتاد، حادثه ای که هنوز آثار آن به شدت پابرجاست و تقریبا هیچ کاری برای بازسازی آن نتوانسته اند انجام دهند. سونامی به نیروگاه هسته ای فوکوشیما دای ایچی رسید و آب نیروگاه را گرفت. دیواری پنج و نیم متری تاسیاست هسته ای فوکوشیما را محافظت می کرد.
شاید به اطمینان همین دیوار آن را کنار دریا ساخته بودند. اما در برابر امواج ۱۴ متری، دیوار به اندازه یک پله بیشتر نبود.
سونامی به نیروگاه هسته ای فوکوشیما دای ایچی رسید و آب نیروگاه را گرفت.
ژنراتورهایی که قلب راکتورها را خنک می کنند در اثر امواج نابود شدند و بعد از تمام شدن باتریهای اضطراری (۸ ساعت) سوخت داخل راکتور آنقدر داغ شد که قلب راکتور ذوب شد. لوله های هیدروژن در ساختمان راکتور شماره ۱ ترکید و سقف ساختمانش را خراب کرد و مواد رادیواکتیو از آن خارج شد.
دو روز بعد ساختمان راکتور شماره ۳ منفجر شد. سه راکتور در این نیروگاه دچار ذوب هسته‌ای شد که از زمان چرنوبیل بدترین فاجعه هسته ای در دنیا محسوب میشه.
همه سیستم ها از کار افتاده بود و تنها راه فرستادن افرادی به داخل منطقه رادیواکتیو برای خنک کردن راکتورها بود. آن هم دستی!
سیصد آتشنشان جانشان را کف دستشان گذاشتند و در شیفت های پنجاه نفری آب دریا را روی ساختمان راکتور پمپاژ می کردند و می پاشیدند تا فاجعه دیگری اتفاق نیفتد.
معضل آلودگی هسته ای و رادیواکتیو در ژاپن
دولت ژاپن و گرداننده این نیروگاه، شرکت برق توکیو (تپکو)، تخمین می زنند که کار از دور خارج کردن این نیروگاه تا سال ۲۰۵۱ طول بکشد. یکی از بزرگترین چالش ها این است که چطور آوار رادیو اکتیو داخل راکتورها را خارج کنند، جایی که میزان تشعشات ده ها هزار برابر حد مجاز است.
هنوز روباتی اختراع نشده که بتواند آوار هسته ای داخل راکتورها را خارج کند و این ساختمان ها را از اساس جمع کنند. همینطور مانده و آینه دق شده.
تازه هر روز صدها تن آب دریا را می ریزند روی آن تا خنک نگه داشته شود وگرنه دوباره دچار ذوب و انفجار می شود! تازه هر روز صدها تن آب دریا را می ریزند روی راکتورها تا خنک نگه داشته شوند.
چالش دیگر این است که با یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن آب آلوده ای که در این ده سال در نیروگاه انبار شده چه کنند.
این آب را تا حدی آلودگی زدایی می کنند ولی باز مقداری ذرات رادیواکتیو در آن می ماند و دیگر حوضچه و مخزنی نمانده که توی آن از این آبهای آلوده بریزند. همه پر شده. می گویند آن را یا باید در دریا بریزیم یا با هواپیما در آسمان مثل پودر بپاشیم تا رقیق و بی اثر شود. این طرح ها منتقدان زیادی دارد.
حادثه فوکوشیما باعث تخلیه هزاران خانه تا کیلومترها شد. عده زیادی از خارجیها از ژاپن فرار کردند. ترس در مردم افتاده بود. نخست وزیر وقت گفت موجودیت ژاپن در معرض تهدید است. مردم می ترسیدند آب بخورند چون گفته می شد منابع آب با امواج آلوده شده و بطری آب معدنی خارجی مثل طلا شده بود.
هنوز دو درصد استان فوکوشیما در شمال شرق ژاپن جزو «منطقه ممنوعه هسته ای» است و به علت تشعشعات بالا نمیتوان آنجا رفت.
تنها کاری که دولت توانسته کند این بوده که خاک آلوده ی روی زمین را با بولدوزر بکند و توی کیسه های سیاه بزرگ بریزد و آن ها را یک جا دپو کند.
به این کار میگویند «آلودگی زدایی». اینطوری آلودگی بعضی بخش ها به سطح بی خطر یا کم خطر رسیده اما معضل خاک های آلوده هم هنوز پابرجاست. آلودگی هسته ای صدها و هزاران سال طول می کشد و تمام شدنی نیست.
میلیونها کیسه بسیار بزرگ مشکی درون منطقه ممنوعه و حتی بیرون آن (چون دیگر جا نبوده) کنار بزرگراه یا ساحل یا در وسط زمین و آسمان روی زمین تلنبار شده و از آنها امواج رادیواکتیو ساطع می شود.
به مناسبت دهمین سالگرد زلزله با افشین والی نژاد خبرنگار ایرانی مصاحبه ای کردیم که روز یکشنبه منتشر میشه. افشین در تمام این ده سال از نزدیک در فوکوشیما و اطراف آن بوده و مشغول مستندسازی وقایع آنجا بوده.
https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/fa/radio/listener/202103140600/
ده سال پس از زلزله فاجعه بار ژاپن: گفتگویی با افشین والی نژاد خبرنگار آزاد در مورد نواحی حادثه دیده
آقای افشین والی نژاد پس از زلزله عظیم شرق ژاپن که در ۱۱ مارس ۲۰۱۱ اتفاق افتاد وارد مناطق حادثه دیده شد. او شاهد ویرانی های این حادثه بود و با دوربین خود تصاویر این حادثه را ثبت کرد. از آن زمان، او بیش از ۷۰ بار از این منطقه دیدن کرده است. والی نژاد که شیفته طبیعت و مردم فوکوشیما شده است سه سال پیش به شهری در استان فوکوشیما نقل مکان کرد و اکنون فوکوشیما را خانه خود می داند. در دهیمن سالگرد زلزله و سونامی از تجربه او در این زمان و افکارش در مورد مناطق حادثه دیده پرسیدیم. آقای والی نژاد تا سال ۲۰۱۰ در گروه فارسی ان اچ کی گوینده رادیو بود.
گزارش قبلی درباره تجربه یک زلزله شدید را بشنویدمنابع: رویترزِ، ان اچ کی، مستند مگالرزه: یک ساعتی که ژاپن را تکان داد، و…
پانوشت: خیلیها از سرنوشت و سلامتی آتشنشانها پرسیدند. در مستندی که لینکش هم گذاشتم سالم و خوب هستند. کسی آسیب ندیده ظاهرا.
گزارش سازمان ملل: تشعشعات فوکوشیما به سلامت مردم محلی آسیب جدی وارد نکرد.
این مطلب ابتدا به صورت رشتو در توییتر منتشر شد و مورد استقبال قرار گرفت:
فردا یازدهم مارس، دهمین سالگرد زلزله و سونامی عظیم ۲۰۱۱ ژاپنه. بزرگترین زلزله‌ای که در تاریخ ژاپن ثبت شده، با حدود بیست هزار نفر کشته و مفقود.
— علی نورانی (@alirecommends) March 10, 2021
ناپدید شدن هزاران نفر ظرف یک روز مسئله ساده‌ای نیست. هنوز هزاران نفر هستند که ردی ازشون پیدا نشده و چه بسیار خانواده‌ها که نتونستن pic.twitter.com/ETY2Pdbrgs
کاربران اینستاگرام هم نسبت به تلفن باد واکنش مثبتی نشان دادند. می توانید کامنت ها را آنجا بخوانید:
مطالب گذشته:
فاجعه هسته ای فوکوشیما: سالگرد بلایای سه‌گانه سال ۲۰۱۱
وزیر تنهایی: ژاپن برای رسیدگی به تنهایی و انزوای مردم یک وزیر را مامور کرد
