ابرزلزله ترکیه؛ برج‌های کاغذی و رویای عدالت و توسعه
در ژاپن دوستی دارم که شرکتشان کار مقاوم‌سازی ساختمان در برابر زلزله انجام می‌دهد. امروز می‌گفت ما حدود هفت سال در ترکیه دفتر داشتیم، نقشه کامل زمین‌زلزله استانبول را تهیه کردیم و تلاش کردیم به مشتریان بقبولانیم که مثل ژاپن ساختمانهایشان را محکم‌سازی کنند. هفت سال تنها ضرر دادیم ولی نتوانستیم حتی یک ین محصولی در ترکیه بفروشیم. هر چه به ترک‌ها می‌گفتیم بیایید با تکنولوژی ژاپنی ساختمان‌هایتان را مقاوم کنیم پوزخند تحویل می‌دادند. شاید فکر کنیم که این همه جای دنیا عادی است چون زلزله خبر نمی‌کند و روحشان هم از چنین حادثه‌ای خبر نداشته وگرنه مقاوم‌سازی را جدی‌تر می‌گرفتند. اما مردم ترکیه (مثل مردم ایران) خوب می‌دانند که کشورشان روی گسل‌های فعال قرار دارد و زلزله‌خیز بودن آن منطقه روشن بوده است. همین دو دهه پیش، در سال ۱۹۹۹ دو زلزله قدرتمند در نزدیکی استانبول بیش از ۱۸ هزار کشته بر جا گذاشت.
اردوغان در مجموع ۲۰ سال در ترکیه بر مسند قدرت بوده است. او با وعده‌ی نمایندگی اکثریت مسلمان به قدرت رسید. حزب او — حزب عدالت و توسعه — شراب‌خواری و بی‌حجابی را حرام می‌داند و سالها تلاش کرده قوانین لائیک حزب «کافر» آتاتورک را لغو کند. او همین اخیرا به بهانه‌های واهی صدور مجوز جدید برای سرو الکل را ممنوع کرد که حتی صدای مسلمانان ترک را هم درآورد که از اجبار در دین اسلام راضی نبودند. در سال ۲۰۱۳، روزنامه ملیت که طرفدار حزب اردوغان است با افتخار نوشت که اردوغان ظرف ۱۰ سال زمامداری بیش از ۱۷ هزار مسجد جدید ساخته و تعداد مساجد کشور را از ۷۶ هزار به ۹۳ هزار رسانده است. در حالی که تعداد مدارس دولتی در آن دوره در حدود ۳۲ هزار واحد ثابت مانده بود. با این حال اردوغان محبوب اکثریت بود. به رغم رسواییهای فساد مالی خانوادگی، سرکوب شدید سیاسی، سانسور و حذف اجباری رقبا مردم فقیر و محافظه‌کار به او رای می‌دادند چون می‌گفتند مسلمان است و عملکرد اقتصادی خوبی دارد. می‌گفتند او برایمان وام بانکی و مسکن ارزان آورده است. سال ۲۰۱۸ قبل از انتخابات، اردوغان برای تخلفات ایمنی شهرسازیِ مالکان و پیمانکاران — حتی در مناطق زلزله‌خیز— بخشش عمومی صادر کرد تا صندوق رأیش فربه‌تر شود. همین سال ۲۰۲۱ بود که انجمن مهندسان زمین‌شناسی ترکیه در گزارشی هشدار داد که حضرات، استانداردهای مقاوم‌سازی ساختمانی نه در خانه‌های نوساز اجرا می‌شود نه در خانه‌های قدیم. سال قبلش هم همین انجمن در گزارش مفصلی گفته بود که بخشش تخلفات ساخت‌و‌ساز شاید مالکان را خوشحال کند ولی خانه‌ها را مقاوم نخواهد کرد.
برج‌های کاغذی و غیراستاندارد با دله‌دزدی پیمانکاران و باندبازی بالا رفت، طبقات و بالکن‌های غیرمجاز اضافه شد و ایمنی با رشوه و چشم‌پوشی دولت کنار گذاشته شد تا اردوغان به «رونق اقتصادی» در بخش مسکن برسد و در قدرت بماند. اما بازی تلخ روزگار آن است که همان جایی که قشر فقیر و متوسط بیشترین رای‌ها را به او دادند حالا بیشترین قربانی مدفون‌شده را زیر آوار همان ساختمان‌های ارزان‌قیمت و غیرمجاز دارند. حالا ده‌ها هزار نفر کشته شده‌اند. و واکنش اولیه اردوغان چیست؟ دولت بیانیه می‌داد که همه چیز تحت کنترل است و آنقدر که نگران بود هر نوع اقدام امدادی را به نام خود بزند درگیر نجات مردم نبود چون قافیه را باخته بود و آمادگی مقابله با این وضعیت را نداشت. ارتش و نهادهای دیگر خیلی دیر وارد شدند. مردم زلزله‌زده در شبکه‌های اجتماعی فریاد می‌زدند پس دولت کجاست؟ اگر ظرف ۷۲ ساعت به داد مجروحان زیر آوار نرسند دیگر فایده‌ای نخواهد داشت! اما دولت در پاسخ توییتر و تیک‌توک و شبکه‌های اجتماعی را محدود کرد تا دنیا صدای مردم فریب‌خورده و خشمگینی که زندگیشان نابود شده و لب به انتقاد گشودند را نشنود. و اینطور فاجعه‌ای که آرام و آهسته طی دو دهه شکل گرفته بود ظرف تنها چند ساعت و چند روز چون جرقه‌ای در خرمن دامن گرفت و آسمان ترکیه را غم‌باران کرد. براستی گناه آن مردم چه بود؟ آنها که حزب لائیک آتاتورک آدم حسابشان نمی‌کرد و حزب مسلمان اردوغان جان و مالشان را فدای شهوت قدرت کرد.
علی نورانی
منابع اصلی:
آسوشیتد پرس: کنترل ضعیف بر قواعد ساختمان‌سازی از قبل از زلزله‌ی ترکیه آشکار بود
ووکس: آیا نحوه واکنش ترکیه به زلزله قدرت رجب طیب اردوغان را تهدید خواهد کرد؟
ایکورد (به نقل از ملیت): ساخت ۱۷ هزار مسجد در ده سال توسط اردوغان